Vluchtige, euforische woorden van Kamala Harris
Er is iets triest aan de presidentiële overwinning van Biden. En niet omwille van het feit dat het alweer een blanke, geprivilegieerde man is. Kamala Harris, zijn running mate, is mee door zijn verkiezing vicepresident geworden als eerste gekleurde vrouw. En opeens is de wereld een veel betere plaats om op te leven. Dankzij Biden-Harris zullen alle maatschappelijke, sociale, geopolitieke en zelfs ecologische wereldproblemen als sneeuw voor de zon smelten. Wereldvrede zal heersen en we zullen nooit meer ruziemaken over wie voorrang krijgt aan de kassa van de Delhaize.
‘Nee, meneer, ik was eerst, maar u heeft klaarblijkelijk weinig tijd. Ik merk dat aan het feit dat u met uw winkelwagen zit te porren op mijn heup. Gaat u alsjeblieft eerst? Ja, nee, ik wacht wel. Peace, bro!’
Euforie zonder impact
Harris zal werken aan superdiversiteit en alle kleine meisjes mogen terug dromen. Want Harris, die uit een rijke familie komt, heeft het kunnen schoppen tot vicepresident. De ultieme droom van elk Amerikaans meisje. Wat zijn wij, vrouwen, toch snel tevreden in het jaar 2020!
'We zijn op een punt gekomen dat we zelfs het glazen plafond romantiseren'
In haar eerste toespraak als vicepresident spreekt Harris de kleine meisjes in haar land toe. Ze zegt dat de Verenigde Staten een land zijn van mogelijkheden. ‘Droom met ambitie, leid met overtuiging en zie jezelf op een manier die anderen niet zien. Eenvoudigweg omdat anderen het nog nooit gezien hebben.’ We zijn op een punt gekomen dat we zelfs het glazen plafond romantiseren, terwijl we in de 21ste eeuw veel verder hadden kunnen staan. Margaret Thatcher, Hillary Clinton, Michelle Obama, Angela Merkel, Tansu Ciller (de eerste vrouwelijke premier van Turkije), Theresa May en wereldwijd vele andere vrouwen hebben al bewezen dat het glazen plafond in de politiek bestaat, maar dat het gelukkig ook al heel wat barsten vertoont.
‘Droom met ambitie’ is mooi gezegd, maar het zijn woorden die kleine meisjes niet lang zullen bijblijven. Rolmodellen zullen meer impact hebben op de verdere ontwikkeling van dat meisje dan een paar vluchtige, euforische woorden in de micro. Een rolmodel dat dag in dag uit toont dat het leven meer is dan de vier muren rond het huishoudelijk leven. Dat zijn of haar dochter naar een wereld van kennis en wetenschap, cultuur, literatuur en muziek leidt. Het was misschien revolutionairder geweest als Harris de ouders van die meisjes had aangesproken. Vanuit een ivoren toren roepen dat meisjes mogen dromen, dat is namelijk veel te comfortabel.
Moeders en dochters
Ik begon na te denken over een gesprek met Liberty, de poetshulp die elke keer met veel moed mijn appartement binnenstapt en de chaos aanschouwt voor ze begint aan haar dagtaak. Ik werkte nog maar pas op het kabinet van de Staatssecretaris van Gelijke Kansen. Met een emmer in haar ene hand en een spons in de andere stond ze naast mij aan mijn bureau. Ik keek verstrooid op, mijn vragende blik trof haar lachende ogen.
‘I want to ask you something, Pinaah.’ En ze vervolgde: ‘Mijn zoon van elf jaar heeft elke dag een andere droom. Gisteren wilde hij voetballer worden, vandaag wil hij arts worden. Mijn middelste zoon van zes jaar wil gewoon acht jaar worden. Maar mijn dochter van vier jaar wil poetsvrouw worden. En dat heeft mij pijn gedaan. Ze is nog klein, ik weet het. Mijn man lachte mij uit toen ik begon te huilen. Hij begreep mij niet. Maar ik werk hard voor de ontwikkeling van mijn kinderen.’
'Ik heb mijn eigen ontwikkeling opgeofferd voor de ontwikkeling van mijn kinderen. En mijn dochter wil poetsvrouw worden?'
‘Ik ben al meer dan zes jaar in België en er is niemand die vraagt waarom ik nog geen Nederlands kan spreken. Ik heb mijn eigen ontwikkeling opgeofferd voor de ontwikkeling van mijn kinderen. En mijn dochter wil poetsvrouw worden? Mijn wereld stortte in en ik verborg mijn tranen voor haar, net zoals mijn moeder haar tranen verborg voor mij toen ze geld moest vragen aan mijn vader omdat ze niet mocht werken als vrouw. Jouw moeder, die mijn moeder kon zijn, heeft hetzelfde meegemaakt, toch? Zij is ook vanuit een ander land naar hier gekomen om de toekomst van haarzelf en haar kinderen veilig te stellen, toch? Ik ben trots omdat ik tot nu toe geen enkel cent van de overheid heb ontvangen. Ik heb, samen met mijn man, altijd gewerkt. Maar is het niet zo dat kinderen het altijd beter moeten doen dan hun ouders?’
Ik begon te stamelen, keek weg, ontweek haar betraande ogen: ‘Een kind moet je stimuleren om haar hart te volgen. In de eerste plaats draait werk om beroepsfierheid.’ Maar mijn woorden waren niet voldoende voor haar. Ze stelden haar gepijnigde ziel niet gerust en ze begon het stof van mijn boekenkast te vegen.
Emancipatie in actie
Ik herinner mij de teleurgestelde blikken van mijn ouders toen ik op negentienjarige leeftijd zei dat ik was aangenomen als kassierster in de Delhaize. Alles waar ze jarenlang voor hadden gewerkt, had ik met één zin, één mededeling, neergehaald. Het was alsof een bowlingbal met hoge snelheid naar de netjes geordende kegels rolde.
Mijn moeder had een droom en wilde mij naar de universiteit laten gaan. Ik wilde werken, geld verdienen, mezelf bewijzen. Diploma’s waren voor later. Omdat ik nooit iets anders had gekend: ik had een werkende moeder die elke dag achter haar toog kebabslierten sneed terwijl ze haar zweet van haar gezicht probeerde te deppen met een keukenhanddoek. Ik had een vader die mijnwerker was en elke dag met vermoeide, zwart omrande ogen zijn kinderen tegemoet liep als hij van zijn dienst terugkeerde. Ik had ambitieuze ouders die leefden voor de toekomst van hun kinderen. En die elke dag zeiden dat we het beter dan hen moesten doen.
'Toen ik ging werken, opende de wereld zich voor voor mij.'
Maar ik had emancipatie in actie gezien. Ik wilde proeven van die onafhankelijkheid die mijn moeder zo belangrijk vond als vrouw. Ik wilde mijn vader een mooie pen kopen omdat hij mijn broer en mij altijd pennen kocht voor onze verjaardagen. Zodat wij op onze toekomstige (belangrijke) jobs altijd met mooie pennen zouden schrijven. Ik wilde werken en studeren, lezen en schrijven, leren en begrijpen. De deur van de wereld stond altijd op een kier tijdens mijn jeugd, met overbeschermende ouders en boeken. Toen ik ging werken, opende de wereld zich voor voor mij.
Opofferingen
Kamala Harris — en zovele andere vrouwen in de politiek en de bedrijfswereld — zouden de ouders moeten aanspreken over de opvoeding, ontwikkeling en emancipatie van hun kinderen. Natuurlijk is het moeilijk en gevoelig om op die dingen te anticiperen. Maar ik ben ervan overtuigd dat Liberty meer zou gehad hebben aan een speech van Kamala dan haar vierjarige dochter: van vrouw tot vrouw, van dochter tot dochter.
Maar dat is net het probleem: Kamala komt uit een bevoorrecht nest en zal moeders zoals Liberty nooit begrijpen. Net zoals Liberty nooit zal begrijpen waarom haar moeder haar zeventien jaar geleden in de armen van Europa (eerst in Noorwegen, dan in België) heeft toevertrouwd voor haar eigen toekomst, voor haar eigen bestwil. Ook al heeft ze haar ouders en haar land sindsdien niet meer gezien. Emancipatie komt nu eenmaal met opofferingen.