Turkije is al enkele jaren verdeeld in verschillende kampen en ideologieën. Het nationalisme van de politieke islam heeft het land opgesplitst in verschillende wij-zij kampen. Waar vroeger een Turk de politieke strekking van een andere Turk in vraag stelde, namelijk of hij rechts of links was, speurt hij nu naar de religieuze ideologie die zijn gesprekspartner mogelijk aanhangt.
Want er is niet enkel een versplintering in het politieke landschap maar ook in de religieuze strekkingen en dat hebben we live mogen meevolgen tijdens de vermeende coup van 15 juli in 2016 waar de Turkse president Erdogan (AKP, partij voor Rechtvaardigheid en Ontwikkeling) het volk toesprak vanuit een geheime locatie achter tulen gordijnen. Hij riep zijn volk op om de straten te bezetten en de vijand geen kans te geven om het land te destabiliseren. Het Turkse volk was dapper en sterk en zou zich niet overleveren aan de vijand, aldus president Erdogan.
Demonen van de vorige staatsgrepen
Niemand had kunnen denken dat Turkije een nieuwe staatsgreep zou meemaken, niet in de 21ste eeuw. 15 juli wordt nu elk jaar herdacht als de Dag van de Democratie en de Nationale Eenheid in Turkije. Op die dag stierven 250 Turken uit liefde voor hun land, hun vlag en hun president. Het Turkse volk liep de straten op in Istanbul en Ankara terwijl het Turkse leger de studio’s van de Turkse staatszender, TRT, bestormde en het land en de regering opriep tot een vreedzame machtsoverlevering om de democratie en de nationale stabiliteit te herstellen.
Erdogan speelde in op de nationalistische gevoelens van de Turken en zorgde voor een volksopstand.
Turken gingen liggen voor de legertanks die over de straten van Istanbul en Ankara bulderden. Niemand vreesde voor zijn leven, iedereen vreesde voor een zoveelste staatsgreep in het land dat zijn eigen demonen van de vorige staatsgrepen nog niet bestreden had. Erdogan speelde in op de nationalistische gevoelens van de Turken en zorgde voor een volksopstand. En nationalisten zijn nu eenmaal meesters in het creëren van vijanden en in het oppoken van haatgevoelens door middel van demagogie en polarisering.
Een dictator, een fascist, een islamist
De geestelijke leider in ballingschap, Fethullah Gülen, was de nieuwe staatsvijand voor alle Turken die geloofden in de vermeende coup. Ook al was er een gemeenschappelijk doel en een jarenlange collaboratie tussen de gülenisten en de AKP-ers geweest, de gülenisten moesten geëlimineerd worden. Erdogan wil al heel zijn leven de heldendaden van Atatürk overklassen en zijn naam in de geschiedenisboeken vereeuwigen als de bevrijder van het Turkse volk. Dit was de perfecte opportuniteit voor een dictator, een fascist, een islamist met een ziekelijk wantrouwen tegenover de democratie, die niet om zijn volk geeft maar enkel zijn eigen macht nog meer wilde verankeren.
De samenwerking tussen de politieke islamisten van de strekking van Necmettin Erbakan, de politieke vader van Erdogan, en de beweging van Fethullah Gülen, de gülenisten, explodeerde die dag dus in een ongeziene machtsstrijd waar het Turkse volk het slachtoffer van werd. Via infiltratie verspreidden de gülenisten zich al eerder in het staatsapparaat, van het leger tot het onderwijs, terwijl Erdogan en zijn politieke partij, de AKP, de democratie overnamen aan de hand van frauduleuze verkiezingen.
Gemeenschappelijke doel
Eén gemeenschappelijke doelstelling zorgde voor een jarenlange collaboratie tussen de AKP-ers en de Gülenisten en dat was de seculiere staat van Atatürk omverwerpen. De belangrijkste erfenis van Atatürk, namelijk de scheiding tussen kerk en staat, moest en zou verdwijnen uit de Turkse geschiedenisboeken. Voor de gülenisten kon die islamitische revolutie niet snel genoeg gaan. Voor Erdogan was de spreekwoordelijke trein van de democratie nog niet aan zijn halte toegekomen.
Vele critici en non-believers struikelen ook over de authenticiteit van de coup.
En om de gülenisten te elimineren schreef de entourage van Erdogan dus een scenario uit dat moest lijken op een staatsgreep die de gülenisten hadden georganiseerd en waar Erdogan de natie zou verdedigen tegen de landverraders. Het hart van de democratie werd geraakt met raketten die het leger afvuurde op het Turks parlement. Een onschuldige soldaat werd onthoofd door een razende menigte erdoganisten. ‘Allahu akbar’ scanderende Turken vielen tijdens de coup onwetende jonge militairen aan die niet op de hoogte waren van het ultieme doel van de operatie en die dachten dat ze een militaire oefening uitvoerden. Op het moment van de coup was Erdogan dus op een onbekende locatie. Vele critici en non-believers struikelen ook over de authenticiteit van de coup. Dit was dan ook geen militaire staatsgreep zoals de vorige staatsgrepen, zeiden ze.
Voorspelbare symboliek
Het ministerie van communicatie heeft de première van de film over de vermeende coup aangekondigd. Die is gisteren verschenen, op de symbolische datum van 15 juli uiteraard. De trailer ziet er al uit alsof de wereldclichés mekaar vinden in een film waar het rood van de Turkse vlaggen en de nationalistische uitspraken mekaar elke seconde opvolgen. Heldhaftige taferelen waarin huismoeders met hoofddoeken en de Turkse vlag rond hun lichamen gewikkeld hun keukens verlaten en de vijand trotseren, in dit geval de Turkse legertanks, gaan gepaard met dramatische muziek om het nationalistisch hart van de kijker nog sneller te doen kloppen.
Nationalisme is nu eenmaal voorspelbare symboliek. De aankondiging van de film luidt: ‘Het ware verhaal van onze helden die zichzelf hebben opgeofferd voor hun land en hun vlag.’ Het nationalisme verheerlijkt het martelaarschap op die manier verder. Maar de realiteit is dat geen kat in Turkije nog wakker ligt van 15 juli. De Turken liggen eerder wakker van de economie en van werkgelegenheid. De jongeren uiten hun twijfels over hun toekomst. High potentials verlaten het land.
Angstterreur
De mensenrechten worden elke dag geschonden. En het volk kreunt onder de armoede. Een foto van een Turkse vrouw die buitenlandse toeristen bedient tijdens de coronacrisis ging recent viraal. De foto gaf de toestand van de Turkse samenleving weer. Gebroken, uitgeperst en onderdrukt.
En Erdogan, hij creëert kampen, nog meer kampen. In een persconferentie stelt hij dat het lot van zijn partij en die van Turkije verenigd is. ‘Wie van Turkije houdt, houdt van ons. Wie Turkije haat, haat ons’, stelde hij. Die angstterreur zal jammer genoeg nog lange tijd over Turkije hangen, zoals donkere wolken die wachten op alweer een nieuwe wolkbreuk.