Blind Getrouwd Turkije, column Doorbraak, 19 maart 2021

Wanneer Turkse moeders geschikte huwelijkspartners voor hun zonen zoeken...

Een moederhart blijft kloppen, tot in de eeuwigheid, daar twijfel ik zelf niet eens aan. Mijn moeder zal ooit sterven, maar haar geest zal voor altijd rondwaren in mijn appartement, zegt ze altijd. Dat is waar en helemaal niet creepy of opdringerig, antwoord ik haar dan vaak lachend.

Tupperware-moeders

Maar ze heeft een punt: er liggen Tupperware-dozen in mijn keukenkast omdat zij vindt dat ik mijn avondeten tijdens mijn late diensten in het ziekenhuis in Tupperware-dozen en niet in Ikea-dozen moet bewaren. Ik verdien het beste, daarom dus Tupperware, volgens haar. Banale dingen waar ik nog niet eens veel belang aan hecht zijn voor haar primordiaal. Ooit ga ik een Tupperware-doos in mijn handen houden en lachend terugdenken aan mijn moeders strijd om mijn keukengerief uit te breiden met ‘kwalitatieve bewaardozen die levenslang meegaan’. Ze compenseert, maar dat verhaal is misschien een andere column waard.

Wij lachen vaak met onze moeders die kilo’s vers fruit van de markt naar onze woonsten zeulen zodat wij onze dagelijkse porties vitamines binnenkrijgen. Kom je na een lange werkdag thuis, staat er verse soep op het aanrecht met een extraatje zoals chocolade of een pakje van je lievelingskoeken. Al te vaak denk je dat je die reservesleutel van je appartement niet aan je ouders had mogen geven. Maar vaak ben je ook dankbaar dat je in je druk leventje ook niet moet denken aan boodschappen doen en koken. Uiteindelijk heb ik niks te klagen, hoor. Ik heb vrij discrete ouders die mijn privacy respecteren. Ze wonen een straat van mij. We zijn hier maar we zijn onzichtbaar, doe je ding maar, zegt mijn vader altijd.

Coronaroddels

Mijn kind, schoon kind. Je kan het sommige moeders niet kwalijk nemen. Ik heb een zwak voor moeders die dolverliefd zijn op hun kroost en elk schoonheidsfoutje bij hun kinderen proberen te camoufleren met nog meer liefde en warmte. Met nog meer toewijding en opofferingen. Waar komt zo veel liefde toch vandaan? Maar de realiteit is vaak ook dat ze verblind door hun liefde voor hun kinderen andere mensen beledigen. Zoals sommige Turkse moeders die vorm van beledigen tot een kunstvorm hebben verheven. De ergste vorm van beledigen is in mijn ogen dan ook iemands identiteit ontkennen, wegcijferen.

Mijn moeder heeft vele vriendinnen die vaak met elkaar bellen in coronatijden. Die vriendinnen leveren de laatste roddels aan en mijn moeder, één en al pragmatiek, slalomt rond die roddels heen en praat over de corona-actualiteit of het laatste boek dat ze heeft gelezen. Desperate Housewives of Turkeymaar dan zonder botox. Dan belt ze mij om te zeggen dat Ayse haar weer heeft lastiggevallen.

Blind Getrouwd Turkije

Ik heb Ayse nog ontmoet voor corona de samenleving lamlegde. Gescheiden vrouw van zestig jaar, twee volwassen zonen. Zij poetst huizen en tot voor kort onderhield ze haar zonen. Twee mannen van mijn generatie die nog geen volledig jaar in hun leven hebben gewerkt. Die de deadline van de lancering van de laatste Playstation koortsachtig hebben gevolgd, maar zich niks aantrekken van de deadline van het leven met ambitie, passie, ijver en werkvreugde als waardevolle parameters.

'Ayse wil dat ik haar zoon red uit een uitzichtloze situatie waar hij moet werken maar niet wil werken. Dus Ayse wil hem koppelen aan een werkende Turkse vrouw'

De oudste zoon is naar Duitsland vertrokken omdat de Belgische overheid hem op de huid zat. Hij moest werken. Die onrechtvaardigheid kan Ayse maar moeilijk verwerken omdat ze nu gescheiden is van haar oudste oogappel. Waarom Duitsland? Moet hij dan niet werken in Duitsland? Wat gaat hij doen als hij in Duitsland wordt gedwongen om te werken? Vragen die mij helemaal niet mogen bezighouden, maar die op de één of andere manier mijn leven zijn binnen gesijpeld door de opdringerigheid van Ayse. Want Ayse wil dat ik haar zoon red uit een uitzichtloze situatie waar hij moet werken maar niet wil werken. Dus Ayse wil hem koppelen aan een werkende Turkse vrouw. Een foto van haar zoon ligt op mijn schoot, Ayse heeft die daar gelegd. Hoopvol kijkt ze naar mij: het kan toch geen kwaad om eens een koffietje te gaan drinken met haar zoon, vraagt ze.

Gearrangeerde huwelijken

Ik knipper met mijn ogen en ontwaar een zware parfum dat mijn reukvermogen bereikt. Mijn vader lacht zich een breuk omdat hij weet wat gaat komen. Hij kent zijn dochter. Mijn moeder staat achter Ayse en zwaait met haar armen als een teken dat ik zeker niet moet ingaan op die vraag en laat haar handpalm zien. Ruw vertaald: je bent nooit te oud om een pak slaag te krijgen.

Kinderen koppelen aan elkaar is niet abnormaal. In traditionele gemeenschappen is dit dagelijkse kost en vragen kinderen zelfs aan hun ouders om uit te kijken naar een potentiële huwelijkskandidaat of -kandidate. Alhoewel ik daar ook mijn bedenkingen bij heb anno 2021. Ik krijg nog altijd huwelijksaanzoeken van Turkse moeders omdat hun zonen mij niet durven benaderen. Goed opgeleide zonen die hier opgegroeid zijn, maar die niet weten hoe ze een vrouw moeten aanspreken.

'Het zegt wel degelijk iets over de opvoeding die die mannen over vrouwen krijgen'

Een spoedarts van Turks-Koerdische origine moest ooit eerst zichzelf moed indrinken op café vooraleer hij mij kon aanspreken. Hij stuurde mij een foto van zijn biertje op de toog en schreef dat hij zich al wat losser voelde en dat hij mij zo meteen zou bellen om mij officieel uit te vragen. Het zegt wel degelijk iets over de opvoeding die die mannen over vrouwen krijgen.

Ayse bleef mij hoopvol aanstaren, ik schoof de foto van haar zoon terug op haar schoot en stond op om mijn koffie te verversen. ‘Wat ga je dan doen, Pinar, voor eeuwig alleen blijven? Hij zit daar trouwens goed in Duitsland, zegt hij. Misschien kan jij ook naar daar verhuizen? Je verkoopt je appartement, geeft je job op en start een nieuw leven met mijn zoon.’

Huwelijksmateriaal

En dat bedoel ik net met de ergste vorm van beledigen. Mijn leven is er niet zomaar gekomen. Ik heb meer dan twintig jaar gewerkt aan mijn leven, aan mezelf en aan mijn carrière. Ayse negeert en ontkent mijn identiteit voor haar zoon. Alles waar ik de voorbije twintig jaar voor heb geknokt zou ik moeten opgeven voor een veertigjarige man zonder ambitie in het leven.

Wie was deze vrouw die zich kwam moeien met mijn leven, die mijn leven in handen wilde nemen? Die mij zag als een financiële reddingsboei voor haar zoon? Mijn verschillende identiteiten werden gereduceerd tot ‘vrouw die beschikbaar is om te trouwen’, gereduceerd tot huwelijksmateriaal alweer. Mijn moeder wierp mij smekende blikken toe. Dus ik slikte mijn woorden in. En liet Ayse verder vertellen over haar zoon. Ik bleef opzettelijk langer bij mijn ouders om het over het voorstel van Ayse te hebben na haar vertrek.

We zaten aan de wijn, mijn vader en ik. Mijn moeder bracht ons wat nootjes. Ik wierp mijn moeder razende blikken toe. Ik kon het niet verkroppen dat mijn moeder vrouwen als Ayse toeliet in mijn leven. Mijn moeder was toeschouwer geweest vanop de eerste rij. Zij had gezien hoe ik uit een diep dal was gekropen en de regie van het leven niet enkel had overgenomen, maar als een controlefreak elke dag beschermde tegen elke vorm van invasie. Ayse was een indringer.

'Waar haalt ze het lef toch vandaan?'

‘Dus, als ik het goed begrijp, wil ze dat ik Hasselt verlaat, dat ik een nieuwe taal aanleer, mij integreer in de Duitse samenleving, mijn appartement verkoop, mijn carrière opgeef, mijn vrienden en familie verlaat. En dat allemaal voor haar zoon die ik nog nooit heb gezien en die zelf niet werkt. Dus zij verwacht dat ik mijn leven hier zomaar opoffer voor haar luie zoon, zonder schroom. Waar haalt ze het lef toch vandaan? Na al die jaren trachten mensen mij nog altijd in een positie te duwen waar ik enkel maar één identiteit mag hebben. De vrouw zijn van iemand. En waarom zijn jullie niet beledigd hierdoor?’

Het meest waardevolle

Mijn ogen schoten vuur, eerst naar mijn vader daarna naar mijn moeder. Ze zwegen allebei. Mijn moeder knabbelde rustig op wat nootjes, aan het nadenken over hoe ze haar woorden zo duidelijk mogelijk zou formuleren.

‘Zonen blijven zonen voor zulke moeders. Haar zoon is perfect in haar ogen. Ik heb moeders gezien die hun eigen dochters wegcijferden voor hun zonen. Materieel en emotioneel. Moeders die de kinderen van hun zonen rot verwenden en de kinderen van hun dochters geen blik gunden. Moeders discrimineren hun eigen kinderen op basis van geslacht. Het is wreed.’

'Je wordt als vrouw gewoon niet in je waarde gelaten.'

‘Dus ja, je vraagt of wij beledigd zijn. Nee, ik ben niet beledigd en ook niet verbaasd dat Ayse haar zoon hoger inschat dan jou. Ik ben niet verbaasd dat ze jou wil reduceren tot louter huwelijksmateriaal. Vrouwen doen dat al eeuwen, mekaar naar beneden halen om hun eigen mannen vooruit te helpen. Je wordt als vrouw gewoon niet in je waarde gelaten.‘

Ik herhaalde haar laatste woorden in mijn hoofd. ‘Je wordt als vrouw niet in je waarde gelaten.’ Ik besefte dat ik de teugels van het leven zeker niet mocht laten vieren, want hoe harder de strijd, hoe waardevoller de overwinning. En ik hief mijn glas op en toostte op mijn leven. Mijn meest waardevolle bezit, mijn heden en mijn toekomst.