Hoe zou jij als feminist van de jaren 80 kijken naar de huidige regressie, de huidige weerstand van mannen én vrouwen die de vrouwenrechten elke dag beknotten? In Turkije, Iran, maar ook hier in België? Auteur Pinar Akbas wil het graag weten van een vrouw aan wie ze een groot voorbeeld neemt: de Turkse journalist en activist Duygu Asena.
Lieve Duygu abla (vertaling abla = grote zus),
Het was het begin van het millennium en ik ontdekte het internet. Ik ontdekte mijn eigen digitale stem die ik later zou ontwikkelen op verschillende sociale mediakanalen. Mijn eerste aarzelende stappen in de elektronische briefwisseling was een brief naar jou. In welk boek had ik jouw e-mailadres ook alweer gevonden? Wist ik veel dat ik mij nu, na meer dan twintig jaar, voor het hoofd zou slaan omdat ik jouw kostbare tijd innam met onnozele vragen die jij met veel geduld beantwoordde. Altijd. Eigenlijk was ik op zoek naar mijn eigen stem maar ik was nog op zoek naar de juiste stemtoon. Ik hoop alleszins niet dat je denkt dat ik een dweperige lezer was die elke dag obsessief haar mailbox checkte om de naam van haar idool te zien verschijnen in de inkomende post.
Ik ben ondertussen ook auteur geworden en heb een boek geschreven over mijn eigen stem, met jouw allereerste boek in mijn hart, ziel en geest. De vrouw heeft geen naam (titel) was jouw boek en zorgde voor heel wat controverse omdat het Turkse kuisheidsregime je literair kind van obsceniteiten beschuldigde. De censuur kwam er vrij kort na het verschijnen van je boek. Het weerhield miljoenen Turkse vrouwen er niet van om het boek te kopen en te verslinden. Jouw boek werd een bestseller, ook in Europa en de censuur hief zich vanzelf op.
Tegenover de huidige seksuele (r)evoluties en schandalen in Turkije is jouw boek peanuts, onschuldig. De protagoniste in jouw boek wilde louter haar eigen identiteit ontwikkelen als vrouw, dochter, echtgenote en later als gescheiden vrouw met ambities in het bedrijfsleven. Daarom had je haar bewust geen naam gegeven. Ze kon elk van ons zijn. Maar in deze tijden zijn vrouwen in Turkije louter statistieken geworden waar vrouwenverenigingen zich luidkeels tegen verzetten. Meerdere vrouwen sterven en eindigen in maandelijkse grafieken die in stijgende lijn getekend worden door de trillende vingers van woedende vrouwen die hun identiteit en rechten elke dag zien afgebrokkeld worden in Het Patriarchaat Turkije onder leiding van president Erdogan, de man die het nut niet inzag van de Istanbul-Conventie. Hoe zou jij als feministe van de jaren 80 kijken naar de huidige regressie, de huidige weerstand van mannen EN vrouwen die de vrouwenrechten elke dag beknotten en zonder een krimp te geven toekijken hoe elke dag vrouwen op verdachte wijze worden vermoord? Hoe zou jouw activisme zich nu uiten? Hoe zou jouw verontwaardiging nu klinken bij het horen van de zoveelste vrouwenmoord, recent nog op de achttienjarige Elif in de provincie Denizli die op klaarlichte dag door haar echtgenoot door de straten van haar dorp aan haar haren werd gesleurd en uiteindelijk met verschillende messteken koelbloedig werd vermoord? Tegenwoordig verschuilen deze daders zich achter een valse psychiatrische diagnose en dat is ook exact wat de moordenaar van Elif opwierp tijdens zijn verhoor in de hoop een lichte gevangenisstraf te krijgen. Blijkbaar lijden veel Turkse mannen met bloed aan hun handen aan schizofrenie. Enfin, ik ben geen psychiater, wel een vrouw die de verontrustende femicidegolf in Turkije volgt en leeft met elk slachtoffer die in haar laatste ademzucht smeekt om te blijven leven. Te mogen blijven leven. Man beslist over leven van vrouw.
En het is niet enkel Turkije die beslist over het lot van zijn vrouwen. Iran brandt al enkele maanden door de verschillende repressies van de zedenpolitie die louter draaien om de identiteit van de vrouw te verbergen achter een zwart zeil. In eigen land huppelen feministen rond met een schaar in hun handen om op nationale tv een lokje haar te knippen uit solidariteit voor de vrouwen in Iran. De afspraak met de kapper werd de volgende dag meteen vastgelegd. Maar ook vrouwen met een hoofddoek krijgen het hard te verduren op de arbeidsmarkt in België. En het moet gezegd: ik heb mijn mening over de hoofddoek moeten bijstellen als kind uit een Kemalistisch gezin waar de principes en waarden van Mustafa Kemal Atatürk elke dag in onze kinderbreinen werden ingedramd. De waarheid is dat de stugge realiteit van het secularisme heeft gezorgd voor de ondergrondse creatie van het fundamentalisme van Erdogan dat nu domineert in Turkije.
Maar er is hoop, ik koester dezelfde hoop die jij hebt verwoord in één van je boeken: ‘ik ben er zeker van dat er ooit een dag komt waar alles gaat veranderen, waar alles mooi wordt.’ Het werd het campagneslogan van de huidige, seculiere burgemeester van Istanbul, Ekrem Imamoglu, die de harten van de inwoners van zijn stad één voor één tracht te winnen.
‘Alles gaat mooi worden.’
In plaats van gender gesegregeerde bussen in te voeren om de veiligheid van de vrouwen te garanderen heeft Imamoglu vrouwen in Istanbul aangemoedigd om buschauffeur te worden en actief hun plaats in de samenleving op te eisen. Burgemeesters van andere Turkse steden, die de partij van Erdogan vertegenwoordigen, hadden eerder al gendersegregatie in het openbaar vervoer geïmplementeerd in de samenleving met het argument dat vrouwen zich veilig zouden kunnen verplaatsen. Twee ideologieën: de ene verstopt vrouwen en gedoogt grensoverschrijdend gedrag bij mannen. De andere plaatst vrouwen waar ze horen, pal in het hart van de samenleving. Tussen de mensen, tussen de mannen met grijpgrage handen die de aanwezigheid van vrouwen willen ondermijnen. Maar nu is de vrouw wel de regisseur van de samenleving, in dit geval de bestuurder van een stampvolle bus die de inwoners van Istanbul een veilige busrit garandeert.
Veiligheid kan dus gewaarborgd worden als een samenleving zijn burgers niet verstopt of onderscheidt maar actief laat deelnemen in alle niveaus van een samenleving. Is dit niet waar feminisme over gaat? Dat we onze plaats als actieve burgers krijgen zonder een strijd te moeten voeren? Dat we bij geboorte een gelijke start krijgen, ongeacht geslacht.
De strijd is niet meer alleen van vrouwen voor vrouwen. Meer en meer mannen beseffen nu dat ze al een voorsprong bij geboorte genieten in de samenleving. En willen het tij keren. Meer en meer mannen beseffen nu dat ze hun dochter op een dag zullen moeten troosten omdat ze is aangerand, verkracht, mishandeld door haar partner of gediscrimineerd op de arbeidsmarkt. En misschien nog erger: mannen vrezen de dag dat hun dochters hen zullen confronteren met hun stilte, hun afwezigheid toen moeders hun tranen wegveegden.
Het feminisme is ook niet meer enkel iets van boze vrouwen. Er zijn ook boze mannen. Wereldwijd beseffen mannen dat vrouwen deze strijd niet alleen kunnen voeren. Zij aan zij, schouder aan schouder, strijden wij voor de identiteit, voor het bestaan van onze toekomstige generaties meisjes die zich veilig en vrij kunnen bewegen in deze wereld die enkel maar lijkt te draaien voor mannen. Waar sommige vrouwen actief deelnemen aan het patriarchaat en straal door de lijdende zielen van hun zusters kijken. Wij komen van ver maar hebben nog een lange weg te gaan.
Duygu abla, ik had je graag willen ontmoeten, ik had je ogen graag willen lezen in plaats van je woorden als ik met je zou praten over mijn moeder die ons had samengebracht via jouw boeken. Ik had je graag willen vertellen over de vrouwen die ik ontmoet. Je zou trots zijn op ons. Onze namen worden nu gelezen en besproken. Wij hebben een naam! Het is dankzij het feminisme dat ik besta en dat ik de moed heb om het onrecht dat vrouwen wordt aangedaan in mijn beide landen aan te kaarten. En misschien zou je samen met ons die barricaden beklimmen die wij al een tijdje bezetten en een geruststellende hand op onze schouders leggen. Jij stierf en de Turkse vrouw verloor haar Simone de Beauvoir. Het was van korte duur, onze vriendschap, maar het was het meest waardevolle wat het internet mij heeft gegeven. Jij doorgrondde mij, zag en las mij door mijn woorden en zinnen heen.