Osman Durmus was een Turks politicus van de rechts-nationalistische partij MHP, die onder het premierschap van Bülent Ecevit minister van Volksgezondheid werd gedurende de jaren 1999 tot 2002. In een vorig leven was Durmus arts en professor in de algemene chirurgie aan de Gazi universiteit in Ankara. In 1999 werd hij geconfronteerd met zijn eerste zware opdracht als minister van Volksgezondheid na een dodelijke aardbeving met epicentrum in Izmit waarbij ongeveer 17.000 mensen omkwamen. Terwijl de wereld stand-by was om hulp te sturen naar het getroffen gebied, wimpelde Durmus alle buitenlandse hulp af.
Brute minister
Volgens de ultranationalist waren er voldoende infrastructuur en degelijke ziekenhuizen. Wie wilde helpen, moest maar geld opsturen. Griekenland en Armenië boden hun hulp aan maar werden de toegang tot het grondgebied ontzegd door de Turkse minister van Volksgezondheid. Buitenlandse bloeddonatie werd zonder pardon teruggestuurd om het Turks bloed niet te mengen met het bloed van ongelovige westerlingen. Door toedoen van premier Ecevit konden de broodnodige buitenlandse hulpdiensten het land bereiken om mensen onder het puin te halen en hen de eerste zorgen toe te dienen.
'dat vrouwelijke student-verpleegkundigen op hun maagdelijkheid moesten worden onderzocht'
De minister blonk uit in bruutheid. Na het drama van de aardbeving begon hij zijn collega-artsen publiek uit te jouwen tijdens officiële ziekenhuisbezoeken. Bovendien stelde hij voor dat vrouwelijke student-verpleegkundigen op hun maagdelijkheid moesten worden onderzocht. Studentes die geen maagd waren, zouden dan de opleiding moeten verlaten zonder aanspraak te kunnen maken op een andere staatsopleiding
Een toegankelijke gezondheidszorg
In mijn herinnering is Durmus de meest botte en vrouwonvriendelijke minister van Volksgezondheid geweest,in een reeks van meerdere incapabele ministers in de geschiedenis van de Turkse gezondheidszorg. En dat kan het Turkse volk nu ook beamen. Als er één zaak is die Erdoğan goed heeft aangepakt dan is het wel de gezondheidszorg in Turkije. Hij heeft zich laten omringen met de beste adviseurs en beleidsmakers op dit domein en heeft een efficiënt gezondheidsbeleid uitgestippeld voor de Turkse bevolking. Waar er in de tijd van Durmus nog lange wachtrijen waren in staatsziekenhuizen, heeft Erdoğan die wachtrijen laten wegwerken. Hij heeft er zelfs voor gezorgd dat de gezondheidszorg voor iedereen toegankelijk werd. Dat heb ik in mijn familie mogen ervaren eind 2018 toen mijn oom, geveld door een agressieve kanker, de beste comfortzorg kreeg op de palliatieve afdeling van een ziekenhuis in Ankara.
'Erdoğan is goed omringd met de beste adviseurs op vlak van gezondheidszorg'
Erdoğan is goed omringd met de beste adviseurs op vlak van gezondheidszorg. Want in februari geloofde hij nog altijd dat Covid-19 om een verwaarloosbare griepje ging. Op de vraag hoe hij zijn immuunsysteem opkrikte, antwoordde hij dat hij elke ochtend siroop van braambessen dronk. De verkoopcijfers van de siroop vlogen de pan uit. Zijn minister van Volksgezondheid, Fahrettin Koca, nam het virus gelukkig genoeg serieuzer.
Eigenwijs volk
Het ministerie schreef de nodige voorzorgsmaatregelen uit waarop de imams van Diyanet zich afvroegen hoe ze voortaan het vrijdaggebed zouden organiseren. Vanuit het spreekgestoelte spraken de imams hun moskeegangers toe en dreunden de maatregelen af die ze op een verkreukt papiertje hadden neergepend. Voldoende afstand houden was de belangrijkste maatregel maar de moskeegangers zaten opeengepakt en gehurkt op de kleurige tapijten te luisteren naar de imam. Luisterden ze wel? Begrepen ze de urgentie wel, drong het tot hun door?
'als we dan toch gaan sterven, dan in het huis van Allah'
Na het vrijdaggebed werden de moskeegangers geïnterviewd en gevraagd wat ze van het virus vonden. De antwoorden luidden simultaan hetzelfde: ‘als we dan toch gaan sterven, dan in het huis van Allah. Wat komt, komt. We moeten ons neerleggen bij ons lot. Wij zijn Turken, ons raakt niks.’ Op het moment dat het Chinese en Italiaanse medisch personeel de wereld smeekte om voorzichtig te zijn en niet lichtzinnig om te gaan met het virus, gedroeg de Turkse moskeeganger zich arrogant en eigenwijs. Nederigheid krijg je via opvoeding, niet via religie zo blijkt.
Diyanet
Een week later veranderden de imams van Diyanet gelukkig hun koers en droegen hun moskeegangers op om hun geloof, veilig tussen de vier muren van hun huis te belijden en niet meer naar de moskee te komen. De moskeegangers pikten dit niet en eisten dat de moskeeën terug zouden openen voor het vrijdaggebed. Opmerkelijk waren de leeftijden: jong en oud voelden zich onoverwinnelijk en geloofden in het Turkse gen dat resistent zou zijn tegen het virus.
Dat Turkse gen werd door de propagandakanalen van Erdoğan in de beginfase van de spreiding van corona opgeworpen en fel bediscussieerd door regeringsgezinde artsen. Wetenschappers kwamen zonder blikken of blozen praten over het almachtige Turkse gen en ik vroeg mij af hoe ze hun Chinese en Italiaanse collega’s nog in de ogen zouden kijken.
De terugkeer van de pelgrims
'de zionistische lobby die de moslims met het virus wilde uitroeien'
Het tij keerde toen een regeringsgezinde journalist sprak over de zionistische lobby die de moslims met het virus wilde uitroeien. Zelfs Erdoğan, die maar niet genoeg krijgt van complottheorieën, zag de urgentie in van een degelijk beleid en gaf de touwtjes in handen van zijn minister van Volksgezondheid. Vanaf dan kwam het in een stroomversnelling. De pelgrims die van Oemrah — ook wel de kleine bedevaart naar Mekka genoemd — terugkwamen, werden meteen geïsoleerd. De manier waarop was dan weer niet zo netjes. Plots moesten universiteitsstudenten hun kamers op het internaat opgeven voor de pelgrims en kwamen de studenten op straat te staan.
Veertien dagen in quarantaine was te lang voor de pelgrims en er ontstond een relletje tussen de godvrezende pelgrims en de politie in de provincie Konya. Een pelgrim riep dat Allah de politie mocht vervloeken en spuugde in het gezicht van een agent. Met man en macht moesten en zouden de pelgrims naar huis gaan want ze moesten geëerd worden en hun handen moesten gekust worden door familie en buren zoals het hoort in de traditie van een Turkse moslim die op pelgrimstocht is geweest.
'Iedereen kreeg de instructies om thuis te blijven'
Maar de Turkse minister van Volksgezondheid werkte samen met zijn collega’s in de ministerraad hard om zijn landgenoten zoveel mogelijk te beschermen en om de curve ook in zijn land af te vlakken. Iedereen kreeg de instructies om thuis te blijven. Niemand mag nog gaan werken. De hashtag #evdekal(‘blijf thuis’) ging viraal. Er werden economische maatregelen genomen. Werknemers zouden doorbetaald worden, niemand mocht zich zorgen maken over de huur of andere maandelijkse financiële verplichtingen. En in tegenstelling tot België blijkt Turkije geen tekorten aan maskers of ander medisch materiaal te hebben. Turkije, het land waar ik een haat-liefdeverhouding mee heb, blijkt voorbereid te zijn op een apocalyps.
Maatregelen
Op 19 maart sprak minister van Volksgezondheid Koca, die ook pediater is, het Turkse volk toe. Hij sprak over de maatregelen die er genomen waren en drukte het Turkse volk op het hart dat het land deze crisis zou overleven. Met een trillende stem meldde hij: ‘ik heb vandaag mijn eerste patiënt aan corona verloren’. ‘Mijn patiënt.’ Toen ik die woorden hoorde, bedacht ik dat de minister zich kwetsbaar durfde op te stellen tegenover een volk dat op een eigenwijze manier de voorzorgsmaatregelen aan zijn laars lapte.
De cijfers
Ik check de Twittertijdlijn van minister Koca en zie dat hij elke dag het Turkse volk informeert over corona. De website van het Turks ministerie van Volksgezondheid is ook vrij toegankelijk en volledig up to date. De balans op de tweede lentedag? In totaal zijn er blijkbaar testen uitgevoerd op 20.345 personen. Er zijn momenteel (22 maart 2020 – red.) zo’n 1236 besmette gevallen en 30 doden (allemaal bejaarden) op een totaal van meer dan 80 miljoen inwoners.